PIEKEREN OF PIEKEN
WE PIEKEREN ONS SUF
Een deadline die gehaald moet worden een uitdagend gesprek met je werkgever of de inpaklijst voor de naderende vakantie. Of het nu om grote thema’s of om onbenulligheden gaat: we piekeren ons suf. Letterlijk want piekeren kost energie en het lost niets op. Piekeren wordt onder andere ook in verband gebracht met burn-outs. Derks: “Hoe onschuldig het soms ook klinkt de gedachten die we hebben kunnen flinke stress veroorzaken. Het brein maakt geen onderscheid in belangrijk of onbenullig; stress is stress. En in elke stresssituatie gaat ons lijf in de survivalmodus: ‘vechten of vluchten’. De hartslag gaat omhoog en het lichaam gaat rondschieten met cortisol en adrenaline.”
Dit maakt dat langdurig piekeren uitputtend werkt en slopend is voor ons brein en het lichaam.
HET BREIN MAAKT GEEN ONDERSCHEID IN BELANGRIJK OF ONBENULLIG; STRESS IS STRESS.
GENERATIE PIEKERPRINS(ES)
Piekeren is van alle tijden en iets wat iedereen weleens doet toch lijkt er momenteel een piek te zijn als het gaat om piekerproblematiek. Prestatiedruk de zoektocht naar geluk voldoen aan verwachtingen. Het gevoel dat we nooit goed genoeg zijn of het nooit goed doen. En hoe goed je ook je best doet om jezelf te verbeteren en hoe hard je ook werkt we vinden altijd wel iets om ontevreden over te zijn.
Door de opkomst van technologie in de afgelopen decennia zijn we bovendien bereikbaarder dan ooit en staan we continu ‘aan’. We zijn een echte piekergeneratie geworden ten opzichte van 30 jaar geleden. Daarnaast zien we door bijvoorbeeld social media nu ook veel meer van anderen waarmee we onszelf gaan vergelijken. En denk ook aan al de kritiek die we in comments voorbij zien komen. We vertellen onszelf en elkaar continu dat je niet mag falen dat je succesvol moet zijn of dat je er niet op een bepaalde manier uit mag zien. En één van de oorzaken van piekeren is een laag zelfbeeld en het invullen hoe anderen over ons denken. Uit een onderzoek rondom zelfvertrouwen blijkt dat het zelfvertrouwen wat 100 jaar geleden werd gemeten niet meer hetzelfde is als nu. Derks: “Het lijkt alsof het een leeg begrip is geworden. Stel je legt een voetballer een zelfvertrouwentest voor dan heeft hij alleen maar zelfvertrouwen op het moment dat hij goed heeft gescoord. Als hij een keer mis schiet is dat zelfvertrouwen meteen weg. Het lijkt erop dat we zelfvertrouwen hebben opgebouwd door wat anderen van ons vinden of van onze prestaties. Maar niet meer door wie we diep van binnen echt zijn. En dit heeft dus als resultaat dat we over andere dingen zijn gaan piekeren.”
VERSCHILLENDE SOORTEN PIEKEREN
Piekeren gaat meestal over dingen waar je geen invloed op hebt zoals de toekomst het verleden of sociale omstandigheden. “Van al je gepieker is maar een paar procent echt nuttig. Zo kan taakgericht piekeren zinvol zijn. Dat gaat bijvoorbeeld over het halen van een deadline of een overvolle mailbox. Taakgericht piekeren is vaak makkelijker op te lossen dan het ‘chronisch’ piekeren waarbij je innerlijke criticus aan het woord is. Dit gaat met name over zelfbeeld. Invullen wat anderen van je vinden hoe je overkomt dat je niet goed genoeg bent. Het onderliggende probleem is dat je jezelf in de kern niet goed genoeg vindt. Vaak hangt het daarom ook samen met angststoornissen depressie en verslaving. Als gevolg van piekeren krijg je met uitstelgedrag en faalangst te maken. Met piekeren creëer je doemscenario’s en ben je in de toekomst al iets aan het projecteren maar dit zijn alleen maar gedachtenprocessen. Je bent zelf een situatie aan het schetsen en aan het invullen vanuit de negatieve kant.”
Bij piekeren draait het vooral om cirkelredeneringen: “Met piekeren blijf je in kringetjes rondlopen zonder dat je iets oplost. Er wordt geen knoop doorgehakt. Dat is het verschil tussen piekeren en diep nadenken. Stel je bent niet blij in een relatie of in je huidige baan dan kun je daar nachtenlang of zelfs jarenlang over piekeren. Je klaagt bij vrienden zonder er iets aan te doen de moeilijke gesprekken aan te gaan. Als je echt diep erover nadenkt en de voors en tegens afweegt dan moet je een beslissing nemen. Dus in het geval van taakgericht piekeren: of actie nemen of: niet meer zeuren. Dat is de keuze.”
ANTI-PIEKER- CURSUS: JE BENT NIET JE GEDACHTEN
Nu je dit gelezen hebt: heb jij een hardnekkig piekerpatroon? Niet te lang over piekeren want er zijn best wat oefeningen om je eigen piekergedrag aan te pakken:
- Een redelijk simpele is een ademhalingsoefening. Door 10 minuten te focussen op je ademhaling raken je gedachten op de achtergrond en breng je de hartslag weer naar beneden.
- Positief piekeren kan ook: denk tot in detail aan iets leuks detail voor detail. Zo leidt je jouw gepieker even over een positieve boeg.
- Of probeer Marleen Derks’ KEUZE methode om af te rekenen met piekeren: Kiezen. Richt je op het cognitief kijken naar gedachten: klopt het wat ik denk? Emotieregulatie. Sta stil bij wat je voelt en waarom. Uitvoeren. In deze stap ga je aan de slag met de vorige stappen. Hoe pak je problemen aan op basis van gedachten en gevoel. Zelfreflectie. Kijk naar je eigen interne processen: gedachten gedrag en gevoel. Evaluatie. De laatste stap is ervoor om te kijken naar het hele proces: wat werkt wel voor je en wat niet. Wat zijn krachten en valkuilen?
Let wel wat je ook kiest om jezelf even te ontpiekeren de eerste paar keer zul je ongetwijfeld tóch tussendoor piekeren dus hou het even vol om jezelf te trainen in deze oefeningen.
Marleen Derks is psycholoog en piekertherapeut. Daarnaast is zij actief als weerbaarheidstrainer docent en spreker.
