Meer dan één miljoen Nederlanders werken regelmatig nachtdiensten. Terwijl iedereen ligt te slapen, zijn zij druk bezig om de wereld draaiende te houden. Als bewaker, politieagent of verpleegkundige bijvoorbeeld. Dat nachtwerk leidt echter tot gezondheidsschade. Het Jeroen Bosch Ziekenhuis ontwierp een doeltreffende aanpak om de nachtdiensten zo fit mogelijk door te komen.
De Gezondheidsraad kwam in 2017 met een harde conclusie: het verstoren van je bioritme door ’s nachts te werken, is niet zonder gevaren. Slaapproblemen liggen voor de hand, maar nachtdiensten draaien, vergroot ook de kans op diabetes en overgewicht en op hart- en vaatziekten.
Afdelingshoofd Intensive Care Jo van Bussel en intensivist Astrid Salet van het Brabantse ziekenhuis kwamen in actie. Ze deden onderzoek naar de klachten en behoeften van medewerkers die nachtdiensten draaiden, waarna ze een projectplan schreven, een werkgroep opzetten en gerichte maatregelen doorvoerden. Dat viel landelijk op: het ziekenhuis kreeg complimenten van de staatssecretaris en uitnodigingen van bedrijven en organisaties om hun kennis te delen.
FIT EN VEILIG DOOR DE NACHT
Ondertussen blijft de organisatie leren van nieuwe ervaringen. Lidwina Lemmens en Mérit Michielsen zijn naast respectievelijk verpleegkundige en afdelingshoofd ook vitalogen binnen het ziekenhuis. Zij zitten in de projectgroep ‘Fit en veilig door de nacht’, met namens iedere afdeling een afgevaardigde. “Die noemen we de ambassadeur: iemand die aandacht aan dit onderwerp besteedt in zijn of haar team. Onze medewerkers zien zoveel ellende om zich heen. Die denken: wat heb ík nou te klagen? Een nachtdienst hoort er toch gewoon bij?”
Tegelijkertijd bleek uit het onderzoek dat alle medewerkers last hebben van de nachtdiensten. “Het grootste deel voelt zich niet fit of heeft slaapproblemen. Ik heb dat zelf ook. De dagen na mijn nachtdiensten ben ik moe, slaap ik niet goed en zit ik niet lekker in mijn vel. Het voelt echt als een jetlag’’, vertelt Lidwina. Mérit: “Je studeert af en gaat aan het werk, maar niemand leert je hoe om te gaan met onregelmatige diensten. Het is hartstikke stoer om met cola en chips naar je werk te gaan, maar de negatieve effecten daarvan zijn bewezen.”
4 UNIVERSELE MAATREGELEN
De resultaten uit het Gezondheidsrapport tonen aan wat het met je gezondheid doet als je jarenlang nachtdiensten draait. “Om goed voor een ander te kunnen zorgen, moet je eerst goed zijn voor jezelf”, vertelt Lidwina.
’s Nachts werken hoort bij het vak, maar de gezondheidseffecten zijn te verminderen met een juiste aanpak. Het Jeroen Bosch Ziekenhuis deelt zijn kennis graag. Zo voerde het deze universeel bruikbare maatregelen door:
- De Intensive Care van het ziekenhuis doet onderzoek naar de effecten van een bril voor blauw licht en een bril met oranje glazen. Die blauwe bril houdt je helder, de gele bril zorgt dat het felle licht van de ochtend niet te heftig binnenkomt. Dat laatste kan je slaap verstoren.
- Een speciale powernapstoel om de slaapschuld te verminderen. Het is een grote stap voor ziekenhuismedewerkers om zich over te geven aan zo’n rustperiode van 20 tot 30 minuten. Ze zijn toch gekomen om te werken? Daarom is het belangrijk om iedereen goed te informeren over de winst die het oplevert: je wordt er alerter en fitter van.
- Speciale voeding. In de nachtdienst is de verleiding groot om naar ongezonde dingen te grijpen. Maar veel nachtwerkers hebben sowieso al last van een opgeblazen gevoel, hun darmen zijn van slag. Het Jeroen Bosch Ziekenhuis geeft medewerkers daarom twee keer per nacht een maaltijd vanuit de centrale keuken, die samengesteld is in samenspraak met een diëtist. Tussen 2.00 en 3.00 uur eten ze een koolhydraatarm, maar eiwitrijke maaltijd. Tussen 4.00 en 5.00 uur volgt nog een klein maal voor het laatste deel van de dienst. Het opgeblazen gevoel verdwijnt en er blijft meer energie over, doordat het lichaam de juiste bouwstenen krijgt. Thuis eten ze nog een licht ontbijt, zodat ze niet wakker worden van de honger.
- Zelfroosteren. Medewerkers van het ziekenhuis mogen zelf aangeven wanneer zij een nachtdienst werken en hoeveel achter elkaar. Iedereen voelt zich prettig bij een ander rooster, en dat moet ook matchen met de privésituatie. Datzelfde geldt voor vroege of late diensten: ben je een ochtendmens, dan past een vroege dienst beter bij je bioritme. Ook die voorkeur kun je aangeven in het Bossche ziekenhuis.
BETER SLAPEN EN ALERTER WERKEN
De maatregelen hebben al snel effect: medewerkers slapen beter, hebben geen buikpijn meer, voelen zich veiliger achter het stuur op weg naar huis en zijn alerter tijdens hun werk. Lidwina: “Je houdt natuurlijk je jetlag, maar dit zijn enorm waardevolle hulpmiddelen. Het is ongelofelijk hoeveel het je oplevert.” Fit de nacht door zal een belangrijk thema blijven binnen het ziekenhuis. “We blijven onze medewerkers stimuleren om zelf de regie te nemen over hun gezondheidswelzijn.”
