Eén glas rode wijn per dag is goed voor je hart. Avocado’s eten voorkomt blindheid. Van aspartaam krijg je kanker. Voedingsfabels. Over geen thema is zoveel geschreven als over voeding. Handige marketeers zorgen voor een gunstig frame van een voedingsmiddel, bloggers en influencers nemen dat gretig over. Het gevolg: een wereld vol voedingsmythes. De wetenschap geeft uitsluitsel.
Professor Martijn Katan, hoogleraar in de voedingsleer, schreef veel over voedingsmythes. Hij maakte zelfs een boek, met diezelfde titel. Daarin legt hij zeventig voedingsmythes langs de wetenschappelijke meetlat. Wij pikten vijf interessante mythes uit zijn boek en ander werk, aangevuld met wetenschappelijke artikelen in kranten en informatie van het Voedingscentrum.
DE GROOTSTE MOND SPREEKT NIET ALTIJD DE WAARHEID
1. AVOCADO’S VOORKOMEN BLINDHEID
Avocado’s kregen in de afgelopen jaren een haast mythische status. Een van de bijzonderste claims rondom de vruchtgroente is dat het stoffen bevat die blindheid voorkomen. Die bewering doet Katan af als onzin. Groenten bevatten gele stoffen, die zeaxanthine en luteïne heten. Die beschermen de ogen tegen netvliesveroudering. Maar 28 avocado’s bevatten evenveel van die stoffen als één portie boerenkool. Een vergelijkbaar sommetje maakt hij bij claims dat avocado’s je cholesterol verlagen. In een avocado zit niet veel bijzonders, buiten plantaardige olie, wat vezels, vitamines en mineralen. De populariteit van de groente komt volgens Katan voort uit de zachtheid, unieke smaak en textuur. Je hoeft er niet op te kauwen, het glijdt zo naar binnen. De producenten hebben veel geld besteed aan positieve publiciteit, waardoor de avocado een mythische status kreeg.
2. BRUINBROOD IS GEZONDER
Wie heeft het niet meegekregen: bruin brood eten is beter voor je dan wit. Nou, het bruine brood dat je in de supermarkt ziet liggen, is vaak een wolf in schaapskleren. Volgens Katan kleuren steeds meer bakkers witbrood bruin met een beetje mout. Dit kauwt net zo lekker weg als witbrood en het lijkt gezond, maar dat is het niet. Ook hier doet de marketing zijn werk: geef je brood het naampje Oerbrood of Boerenbrood en het verkoopt beter. Gooi er wat sesamzaad overheen of zonnebloempitten door en je hebt weer een nieuwe soort, die gezonder lijkt, maar het niet is. Wie gezond wil eten, moet voor volkoren kiezen, dat is de enige wettelijk beschermde term voor gezond brood.
3. ÉÉN GLAS RODE WIJN IS GOED VOOR JE HART
Sorry, we gaan ook deze mythe toch echt verpesten. Het klinkt zo mooi. Eén glaasje overheerlijk rood per dag, goed voor je allerbelangrijkste orgaan. Maar nee, het is niet waar. Rode wijn zou goed zijn voor je hart door de antioxidanten die het met zich meedraagt. Dat is echter onvoldoende aangetoond, zeggen ook de experts van het Voedingscentrum. De Hartstichting onderschrijft dat. Volgens hun experts verhoogt ook een klein beetje alcohol al de kans op verschillende hart- en vaatproblemen. Eén specifieke vorm van hartziekten komt volgens de stichting minder vaak voor bij mensen die matig alcohol drinken, maar de oorzaak daarvan is een stof die ook in alcoholvrije wijn, druiven en andere vruchten en groenten zitten. Wat wel duidelijk is, schrijven het Voedingscentrum en Katan: de eventuele voordelen wegen niet op tegen de nadelen. Zo verhoogt alcohol de kans op borstkanker bij vrouwen.
4. VAN ASPARTAAM KRIJG JE KANKER
Het is niet alleen maar negatief! Sommige verhalen over voedingsstoffen kloppen niet, wat positief uitpakt. Zo zou aspartaam kankerverwekkend zijn. Aspartaam is een zoetstof zonder calorieën, die in bijvoorbeeld light-frisdranken, snoep, kauwgom, sommige zoetjes en tandpasta zit. In de afgelopen decennia verschenen onderzoeken en berichten van activisten die valse beweringen deden over aspartaam, schrijft ook Katan. De zoetstof is onderzocht door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) en werd als onschadelijk gekenmerkt. Aspartaam kreeg een E-nummer. Voor tegenstanders eens te meer reden om de EFSA van belangenverstrengeling te beschuldigen. Katan spreekt dat tegen: de EFSA gebruikt in het rapport over aspartaam goede argumenten, is transparant over de belangen van alle ondervraagden en heeft alle beschikbare data bestudeerd om geen stukje informatie te missen.
5. VAN KOMKOMMER VAL JE AF
Val je af van sommige voedingsmiddelen? Volgens de overlevering zorgen groenten als bleekselderij, doperwten, komkommer en kiwi’s voor negatieve calorieën. Met het kauwen, verteren en opnemen van dit kwartet verbruik je meer calorieën dan erin zitten. Onder de streep val je dus af, zo klinkt het gerucht. Je voelt hem al aankomen: dit is helaas pure nonsens. Volgens Katan zit in 100 gram komkommer bijvoorbeeld 13 calorieën, terwijl een minuut kauwen slechts een halve calorie kost. Dus daar val je niet van af. Maar groenten bevatten natuurlijk wel minder calorieën dan andere snacks. Het is daarom wel aan te raden om voor die komkommer te kiezen, in plaats van voor een hand chips of een koekje.
