INTERPERSOONLIJKE MONDELINGE COMMUNICATIE. CONVERSATIE. DIALOOG.
Een gesprek dus. En het liefst een goed gesprek. Want dat levert jou en je gesprekspartner het meeste op. Het zet je aan het denken, levert nieuwe inzichten, opent ongeziene deuren. Klinkt goed hè, maar daar moet je wel wat voor doen. De kracht van een goed gesprek zit ‘m namelijk niet in wat je allemaal zegt, maar in hoe je luistert en in de juiste vraagstelling. Elke Wiss schreef al twee boeken, waaronder Socrates op sneakers, over het stellen van vragen en het voeren van een goed gesprek. We stellen Elke dus onze vragen over het hebben van een goed gesprek.
WAT IS EEN GOED GESPREK?
“Een goed gesprek is niet een twee drie te duiden. Je kunt een goed gesprek hebben bij de koffieautomaat, je kunt een vergadering uitlopen met het gevoel dat het echt heel goed was, of een evaluatiegesprek hebben gehad wat een bijzonder goed gesprek was. Er hangt veel af van de context waarin een gesprek gevoerd wordt. Toch zijn er wel overeenkomsten in de beleving van een goed gesprek.
- er is geluisterd
- er is aandacht geweest
- er is doorgevraagd
- er is niets zomaar terzijde geschoven
- er is niets besloten onder tijdsdruk
Kortom, alles is gehoord en er is aandacht en tijd geweest om zaken te bespreken. Of dat dit nou om vijf minuten gaat of over een gesprek van uren. Het gaat hierbij dus ook niet over de uitkomst van een gesprek. De uitkomst kan heel positief voor je zijn, maar het gesprek zelf heel moeizaam en vervelend. Het wordt pas echt interessant wanneer er nog geen directe uitkomst is, maar het gesprek zelf wel heel plezierig was. Dan ontstaat er iets, vroeg of laat.”
EEN GOED GESPREK IS DUS EEN PRETTIG PROCES?
“Nou, een goed gesprek is in eerste instantie lang niet altijd leuk. Het goede gesprek wat ergens over gaat, dat verdiepend is en scherpte kent, schuurt vaak een beetje. Het is veel zoeken, werken, jezelf inhouden, je mening niet zomaar ventileren. Een goed gesprek kost dus echt wat energie. En het zet je aan het denken. Dat laatste is iets wat veel mensen juist helemaal niet zo makkelijk vinden. Vergelijk het met naar de sportschool gaan; dat is niet per se leuk, makkelijk en gezellig. Het doet soms zelfs een beetje pijn, maar het is wel heel goed.”
WAT DOET EEN GOED GESPREK MET JE?
“Een goed gesprek kan verrijkend, verbindend en soms levensveranderend zijn. Tijdens trainingen stel ik wel eens de vraag: ‘Welke vraag heeft voor jou enorme impact gemaakt?’ Vaak weten mensen de precieze vraag dan niet meer, maar wel het moment. Dat iemand weet waar hij stond, dat het naar vers gemaaid gras rook en dat iemand een vraag stelde waardoor de dingen in een nieuw licht kwamen te staan.
Als je de juiste vraag stelt, is de impact ervan niet te onderschatten. Dit gebeurt niet elke dag natuurlijk. Toch kan iedereen wel een of twee van dit soort momenten bedenken. Ik merk ook dat we dit soort gesprekken graag vaker willen hebben, echt aan het denken worden gezet met elkaar. Het is alleen niet zo eenvoudig om daar ook te komen. De honger is er, maar de tools ontbreken. En eigenlijk ken je deze honger pas wanneer je er eens van hebt geproefd.”
WERKT EEN GOED GESPREK OOK ZO IN DE WERKSFEER?
“Zonder goede gesprekken wordt het een stuk ingewikkelder om je vitaal, senang en gelukkig te voelen op je werkplek. De vraag ‘hoe gaat het nu écht met je?’ wordt in werksituaties bijvoorbeeld heel weinig gesteld. In dit licht draagt een goed gesprek dus bij aan je werkgeluk. Ook de ruimte die er binnen een organisatie is om zaken te bespreken is belangrijk.
Als er dingen zijn die onbespreekbaar worden geacht, gaan er dingen sluimeren. Dat is in een samenwerking nooit een goed idee.”
OEFEN JE VRAAGSTELLING
Een makkelijke zelfcheck voor het oefenen in vragenstellen is: check het eerste woord van je vraag voordat je deze stelt. Wanneer dit een vraagwoord is – wie, wat, waar, hoe, hoeveel, wanneer, waarom – dan stel je een concrete vraag. Bijvoorbeeld: hoeveel ruimte heb je nodig? Wil je liever wat zeggen of vertellen, zeg het dan maar gewoon en maak er niet iets van wat op een vraag lijkt om verwarring te voorkomen.
Elke Wiss is theatermaker en praktisch filosoof. Ze schrijft en maakt voorstellingen en geeft lezingen en trainingen in praktische filosofie en de kunst van het vragen stellen. Elke’s boek Socrates op sneakers (‘20) werd een instant succes en nummer 1 in de managementboek top 100, een jaar later kwam het praktische vervolg En ze filosofeerden nog lang en gelukkig. Heb jij zelf vragen aan Elke over filosoferen, de kracht van gesprekken of de kunst van het vragenstellen: www.denksmederij.nl.
“OM TE LEREN VRAGEN STELLEN, MOET JE EERST LEREN LUISTEREN”
DE LEUKSTE VRAAG OP MAANDAGOCHTEND
Welke vraag stel jij jouw collega’s op maandagochtend? En ga eens bij jezelf te raden of dat dezelfde vraag is die jij graag zou willen beantwoorden. “Hoe was je weekend?” stuurt direct een richting in die waarschijnlijk niet het meest spannende antwoord oplevert. Maar stel je de vraag: “Heb je dit weekend een gedachte gehad die je nog niet eerder hebt gehad? Zo ja, welke?” dan geef je een heel andere draai aan je koffiegesprekje. Smalltalk bij de koffieautomaat is vaak weinig verdiepend, maar heeft in een werkomgeving een verbindende functie. Smalltalk is de lijm tussen mensen. Vergeet dus nooit om even dat praatje te maken. Probeer wel of je het een beetje kunt verdiepen. Als je iets interessants hoort, stel daar een vraag over. En probeer een keer om niet het makkelijke antwoord te geven. Kijk eens wat het oplevert.
HOE STEL JE NOU EEN GOEDE VRAAG?
“Een goede vraag bepaalt de initiële richting van een gesprek. De vraagsteller zet dus de eerste stap naar verdieping. Om gerichte, verdiepende vragen te stellen, is het handig dat je een klein beetje weet wat je doet. Hoe? Dat kun je leren. Met de nodige oefening en wat geduld, kun jij je gereedschapskist vullen voor het stellen van vragen voor een goed gesprek.
Eerst moet je ontdekken wat je doet; luister ik wel echt, zit ik te knikken uit gewoonte, wat doe ik precies? Heb jij ruimte voor de ander, of schaak je op twee borden? Allemaal vragen die je jezelf kunt stellen. Hoe beter je deze valkuilen voor jezelf in de smiezen hebt, hoe makkelijker het is om het anders te gaan doen. En de volgende stap is dan leren luisteren.”
VRAGEN IS LEREN LUISTEREN?
“De kunst van het vragenstellen gaat voor 99% over iets anders dan het stellen van een vraag. Luisteren is veel belangrijker. Luisteren naar de ander en naar jezelf. Vertraag en ontwikkel je Socratische houding: een vragende, nieuwsgierige houding. Vol verwondering, zonder mening, empathie of je eigen verhaal. Dat behoeft enige oefening, maar dat kun je in ieder gesprek voor jezelf doen.
Kun je een goed gesprek voeren als maar één van de twee weet hoe? “Jazeker wel! Wanneer jouw gereedschapskoffer lekker vol raakt, dan zal je merken dat het steeds makkelijk wordt om dingen in gesprekken te bevragen, te weerleggen of verhelderen. Ook al mist die ander nog gereedschap, je pikt in een gesprek dingen van elkaar op. Sta er wel bij stil dat je een ander op dusdanige wijze bevraagd waarop je zelf ook bevraagd zou willen worden. Alles is bespreekbaar, maar stap niet zomaar over iemand heen. Geen antwoord is ook een antwoord. Alles mogen en kunnen bespreken wat je denkt, is enorm bevrijdend.”
“Luisteren is ook af en toe je klep houden.”
