ELK NADEEL HEB Z’N VOORDEEL
De zin van ziek zijn. Oorspronkelijk is dit de titel van een boek uit 1983. Volgens de auteurs, de Duitse psychotherapeuten Dahlke en Dethlefsen, worden we pas ziek als we ons ergens tegen verzetten of iets verdringen. In hun theorie zijn ziektesymptomen lichamelijke verschijnselen van iets psychisch. Deze ‘conflicten’ in onszelf uiten zich dan via ziekten en pijn. Hoofdpijn, infecties, stress, maagklachten; volgens de heren is het allemaal te herleiden naar onze psyche. Of zoals van Kooten en de Bie’s Klisjeemannetjes het ooit in goed Haags zeiden: “Fysiek is altijd psychisch”.
Bram Bakker geeft als basisarts en ex-psychiater zijn visie op de zin van ziek zijn. Bakker: “Fysiek is altijd psychisch is wel heel erg kort door de bocht. De legendarische haptonoom Ted Troost, die Rijkaard, Gullit en van Basten behandelde, schreef een boek met de titel Het lichaam liegt nooit. En dát is waar. We kunnen met ons hoofd allerlei trucs uithalen. Zoals houden van een partner die totaal onbetrouwbaar is. Of denken dat we koning van Spanje kunnen worden. Ons hoofd is echt tot alles in staat, maar ons lichaam niet. Het lijf is de meest pure informatiebron die we hebben. Elk signaal wordt opgevangen en doorgegeven. Dat kan leuk zijn zoals opwinding en minder leuk zoals pijn.
“Ziekte ontstaat in het lichaam. De informatiestroom gaat vanuit het lichaam naar de hersenen, daar beginnen de manipulaties van het brein direct. Stel, je breekt je been. Dan gaat er een signaal vanuit dat gebroken been richting het brein. Een zinvol signaal om te krijgen, want er mankeert iets. Toch zijn wij mensen dan nog in staat om er op elke mogelijke manier op te reageren, zelfs doen alsof er niets aan de hand is. Het feit dat het been gebroken is, is niet onderhandelbaar. Wat ons brein doet met die informatie is oneindig in te vullen. Dus is de vraag: “Wat doen we dan met dit signaal?”
Als je hoofdpijn krijgt van naar het scherm staren, dan zegt jouw hoofd je eigenlijk ‘Hou op met naar het scherm te staren’. Veel mensen gaan toch nog even door voor het halen van hun deadline. Ze negeren de hoofdpijn en nemen een paracetamol. Dat pilletje onderdrukt de directe klacht, maar het lost de reden van de hoofdpijn niet op. Zo creëer je onbalans. Net als deze hoofdpijn is een ziekte in feite ook onbalans. Kijk dan niet meteen naar wat het medicijn is, maar naar wat de onbalans veroorzaakt.
Onze samenleving is totaal gemedicaliseerd. We zien voortdurend klachten en symptomen, die moeten blijkbaar zonder omwegen bestreden worden. We denken dus nauwelijks na over onze klachten. Over waar ze vandaan komen en wat ze ons vertellen. Begrijp me niet verkeerd, wanneer ik zelf een ziekte krijg, ga ik met een gerust hart naar een medisch wetenschapper. Toch probeer ik me daarnaast af te vragen: “Waarom krijg ik dit? Wat zit erachter?”
TINNITUS IS GEEN OORZIEKTE
“Ik had een klant die bij me kwam met ernstig oorsuizen, tinnitus. De KNO-arts kon niets bijzonders vinden. Maar dat is bijna altijd zo bij tinnitus. Ik vroeg aan die meneer waar hij op vakantie was geweest afgelopen zomer. Hij keek me eerst verrast aan en vertelde vervolgens dat hij een huis had gehuurd in Toscane. Het was een fijne vakantie met het gezin. Toen vroeg ik ‘m, hoe het met het oorsuizen was tijdens de vakantie. Je voelt ‘m aankomen: hij antwoordde dat hij er toen niet zoveel last van had. “Fijn”, zei ik, “dan zijn we klaar: ga een beetje leven alsof je in Toscane op vakantie bent.” Toen werd hij boos; want daar heeft hij geen tijd voor, die vakantie had veel geld gekost en hij kon echt niet zomaar rustiger aan gaan doen…
Da’s prima meneer, maar laten we dan niet doen alsof tinnitus een oorziekte is! Leren ontspannen zou ongetwijfeld helpen. Of op z’n minst verkennen wanneer het meer of minder is, dan heb je in ieder geval een richting voor jezelf. Pak een beetje zelfregie. Ervaar je een klacht, dan is mijn eerste advies: Ga niet gelijk iets doen. Voel even wat er gaande is en neem de tijd om te ervaren of het erger wordt of weggaat. Word je bewust van hetgeen je voelt. Waarnemen, wat voel ik nu precies. En denk na over waar dit vandaan zou kunnen komen. En dan kun je daarna altijd nog een dokter bellen.
Elke kwaal is altijd het symptoom van iets. Het archetypische voorbeeld is dat we denken dat burn-out klachten ziekteverschijnselen zijn. Maar burn-out klachten zijn juist signalen van het lichaam dat er sprake is van overbelasting. Veel van de klachten die op het werk ontstaan, zijn vaak te herleiden naar onvrede over het werk of de relatie met de werkgever. We weten ook echt dat een burn-out vaker voorkomt bij mensen die niet gelukkig zijn in hun werk. Sommige van deze zaken zijn vrij eenvoudig te verklaren, maar mensen willen het vaak niet zien. Je gaat het pas zien als je het doorhebt.
In de psyche kun je de oplossing vinden van een fysiek signaal. Je hoofd doet iets met alles wat het lijf voelt. Dankzij dat signaal kun je reageren op wat er in je omgaat, op welke manier dan ook. En dat maakt ziek zijn zinvol. Of zoals mijn grote held Johan Cruijff het zei: “Elk nadeel heb z’n voordeel.”
Ga niet gelijk iets doen. Voel even wat er gaande is en neem de tijd om te ervaren of het erger wordt of weggaat. Word je bewust van hetgeen je voelt. Waarnemen, wat voel ik nu precies. En denk na over waar dit vandaan zou kunnen komen. En dan kun je daarna altijd nog een dokter bellen.
Het verhaal van jan
“Ziekte ontstaat in het lichaam. De informatiestroom gaat vanuit het lichaam naar de hersenen, daar beginnen de manipulaties van het brein direct. Stel, je breekt je been. Dan gaat er een signaal vanuit dat gebroken been richting het brein. Een zinvol signaal om te krijgen, want er mankeert iets. Toch zijn wij mensen dan nog in staat om er op elke mogelijke manier op te reageren, zelfs doen alsof er niets aan de hand is. Het feit dat het been gebroken is, is niet onderhandelbaar. Wat ons brein doet met die informatie is oneindig in te vullen. Dus is de vraag: “Wat doen we dan met dit signaal?”
Als je hoofdpijn krijgt van naar het scherm staren, dan zegt jouw hoofd je eigenlijk ‘Hou op met naar het scherm te staren’. Veel mensen gaan toch nog even door voor het halen van hun deadline. Ze negeren de hoofdpijn en nemen een paracetamol. Dat pilletje onderdrukt de directe klacht, maar het lost de reden van de hoofdpijn niet op. Zo creëer je onbalans. Net als deze hoofdpijn is een ziekte in feite ook onbalans. Kijk dan niet meteen naar wat het medicijn is, maar naar wat de onbalans veroorzaakt.
Onze samenleving is totaal gemedicaliseerd. We zien voortdurend klachten en symptomen, die moeten blijkbaar zonder omwegen bestreden worden. We denken dus nauwelijks na over onze klachten. Over waar ze vandaan komen en wat ze ons vertellen. Begrijp me niet verkeerd, wanneer ik zelf een ziekte krijg, ga ik met een gerust hart naar een medisch wetenschapper. Toch probeer ik me daarnaast af te vragen: “Waarom krijg ik dit? Wat zit erachter?”
